Kamienica nr 19

Ulica Kanonicza jest jednym z najstarszych zespołów zabytkowych na terenie Krakowa. Zespół kamienic składa się głównie z pałaców – rezydencji kanoników Wawelskiej Kapituły Katedralnej. Pierwszą wzmiankę o kamienicy, dziś oznaczoną numerem 19, na ulicy Kanoniczej przekazał Jan Długosz. Pisze on, że dom czwarty od rogu po stronie lewej, idąc od zamku został wymurowany przez Mikołaja Goworkiewicza, kustosza i kanonika krakowskiego herbu Rawa. Akt fundacji został potwierdzony przez biskupa Floriana z Morska w 1370 roku. Wynika stąd, iż kamienica ta (nazywana później „domem św. Stanisława”) jest jedną z najstarszych na Ulicy Kanoniczej. Budynek uległ pożarowi w 1455 i został odbudowany w II poł. XV w.

Od początku XVI w. kamienicę zamieszkiwali kolejno kanonicy Jan Boruchowski, Piotr Tomicki, Stanisław Słomowski i Jerzy Myszkowski. W 1537 roku w domu zamieszkał Jan Wilamowski, który rozpoczął jego gruntowną przebudowę, kontynuowaną w 1540 r. przez kanonika Macieja Drzewickiego. Stan budowli po zakończeniu prac utrwalił inwentarz, według którego nowy piętrowy dom miał dwie piwnice, na parterze sień przejazdową i pięć pomieszczeń, na piętrze również 5 pomieszczeń rozdzielonych sienią górną zwaną salą. Inwentarz wspomina również o przejściach (gankach) łączących budynek frontowy z tylnym drewnianym. W latach 1575 – 1598 kamienicę zamieszkiwał Stanisław Krasiński, który w 1586 roku wybudował kaplicę p.w. św. Stanisława.

Po Krasińskim w kamienicy mieszkali kolejno: prałat Albert Szydłowski, kanonicy Jerzy Bogusz i Andrzej Tarło oraz Albert Lipnicki, biskup laodycejski. W 1657 r. dom przejął Jan Markiewicz, kanonik katedralny i sekretarz królewski, który wzmocnił wzniesiony przez Krasińskiego mur tylny. Po odejściu Markiewicza w 1686 r. w domu mieszkali kanonicy: Andrzej Pieńkowski, Remigiusz Suszycki i Stefan Tarnowski. W 1714 r. Kapituła odebrała dom Tarnowskiemu z powodu znacznego zaniedbania budynku i przekazała w ręce kanonika Andrzeja Franciszka Olszewskiego, który w 1724 r. wybielił fasadę i ozdobił ją obrazem św. Stanisława. W latach 1747 – 1763 rezydentem domu był kanonik Andrzej Potocki, który na tyłach domu założył ogród i otoczył go murem.

W 1763 r. stwierdzono potrzebę remontu kamienicy. Do jego przeprowadzenia zobowiązał się kanonik Adam Przerębski. Stan domu w tym czasie przedstawia szczegółowa rewizja. Był to budynek murowany, częściowo podpiwniczony, piętrowy z poddaszem w partiach skrajnych oraz z kaplicą nad aneksem południowym. Od strony dziedzińca znajdował się krużganek. Z budynkiem frontowym łączyła się jednopiętrowa oficyna boczna. Na tyle działki usytułowana była oficyna zachodnia, również jednopiętrowa, połączona z budynkiem frontowym drewnianym gankiem. W 1768 roku, w czasie walk konfederacji barskiej, kamienica św. Stanisława uległa dużemu zniszczeniu. Dziesięć lat później Adam Przerębski zrezygnował dobrowolnie z posiadania kamienicy, mimo iż dokonał znacznego wkładu finansowego w odnowienie i przebudowanie budynku frontowego.

Następca Przerębskiego, kanonik i opat mogilski Jan Kanty Wodzicki, zajmował tę kamienicę do 1819 r. Jego dziełem było dokończenie prac rozpoczętych przez poprzednika, polegające na wprowadzeniu jednolitego drugiego piętra (w formie poddasza) na budynku frontowym, zmianie fasady, która przybrała cechy klasycystyczne, wzniesienie oficyn bocznych (od południa i północy) oraz nowego muru dekoracyjnego, zamykającego dziedziniec od zachodu, na miejscu dawnego budynku tylnego. W latach 1819 – 1838 kamienicę zamieszkiwał kanonik Władysław Starczewski, a po nim dom przejął od kapituły Jan baron Schindler.

W 1903 roku, kiedy rezydentem kamienicy był ks. Tomasz Eukowski, z inicjatywy Kapituły przeprowadzono remont, którym kierował Jacek Matusiński. W budynku frontowym zlikwidowano dawniejsze niskie II piętro (poddasze) i wprowadzono na to miejsce nowe, normalnej wysokości, co pociągnęło za sobą zmianę okien drugiego piętra na fasadzie oraz przeróbkę dachu. Podwyższono również oficynę północną nadbudowując ją w części wschodniej o jedną, a w części zachodniej o dwie kondygnacje. W latach 1990-1993 przeprowadzono remont kamienicy, a od 5 mają 1994 roku znajduje się tu Muzeum Archidiecezjalne.

Kamienica przy ulicy Kanoniczej 19 jest to budowla murowana, wzniesiona z kamienia i cegły, tynkowana, trójskrzydłowa, zgrupowana wokół dziedzińca. Posiada nieliczne szczegóły dekoracyjne. Budynek frontowy jest dostosowany do załamania ulicy, dwutraktowy, dwupiętrowy; oficyny jednotraktowe. Dziedziniec zamknięty od zachodu murem dekoracyjnym opatrzonym bramą. Pod budynkiem frontowym znajdują się dwie odrębne piwnice.